अभिजित राणे : श्रमिकांच्या हृदयात जागा निर्माण करणारे नेतृत्व.!!!

अभिजित राणे : श्रमिकांच्या हृदयात जागा निर्माण करणारे नेतृत्व.!!!

 

“नेतृत्व म्हणजे पद नव्हे, ती लोकांच्या आयुष्यात प्रकाश आणण्याची जबाबदारी आहे.” — या एका वाक्यात कामगार नेते अभिजित राणे यांच्या जीवनदृष्टीचं सार सामावलेलं आहे.

 

धडक कामगार युनियनचे संस्थापक महासचिव म्हणून ते केवळ कामगारांचे प्रतिनिधी नाहीत, तर त्यांच्या भावविश्वातील आशेचा किरण आहेत. त्यांच्या ८ नोव्हेंबर रोजी असलेल्या वाढदिवसाच्या निमित्ताने त्यांच्या विचारविश्वाचा आणि संघर्षमय प्रवासाचा वेध घेण्यासाठी हा संवाद साधला. सामाजिक संवेदनशीलतेचा, श्रमिक सन्मानाचा आणि न्यायनीतीचा ध्यास घेणाऱ्या या व्यक्तिमत्त्वाशी संवाद साधण्याचा *गुरुदत्त दिनकर वाकदेकर* यांना सन्मान लाभला. संवादाच्या प्रत्येक टप्प्यावर त्यांच्या शब्दांतून प्रामाणिकपणा, श्रमाची प्रतिष्ठा आणि कार्यकर्त्यांबद्दलची ममत्वपूर्ण बांधिलकी जाणवली.

 

प्रश्न: आपल्या बालपणाने आणि आयुष्याच्या सुरुवातीच्या काळाने आजचा नेता घडवण्यात किती महत्त्वाची भूमिका बजावली?

 

उत्तर: मी एका मध्यमवर्गीय, श्रमिक संस्कृतीत वाढलो. वडिलांचा प्रामाणिकपणा, आईची जिद्द आणि समाजातल्या अन्यायाविरुद्धचा संताप — या सगळ्यांनी माझं बालपण आकारलं. ते दिवस मला शिकवून गेले की श्रम हे केवळ उदरनिर्वाहाचं साधन नाही, तर आत्मसन्मानाचं प्रतीक आहे.

छोट्या छोट्या गोष्टींतून मोठी स्वप्नं पाहायला मी तेव्हाच शिकलो. बालपणात पाहिलेला प्रामाणिक घाम, वडिलांच्या डोळ्यांतला संघर्ष आणि आईच्या हातांतील प्रेमळ स्पर्श — यांनी माझ्या संवेदनांचा पाया रचला. आजही जेव्हा एखाद्या कारखान्यात जातो, तेव्हा कामगारांचा घाम माझ्या आयुष्याचं प्रेरणास्थान वाटतो.

 

प्रश्न: कामगार संघटनेच्या कार्यात पाऊल ठेवताना आपल्याला कोणते आव्हान सर्वात मोठे वाटले?

 

उत्तर: सर्वात मोठं आव्हान म्हणजे विश्वास मिळवणं. कामगारांना अनेकदा फसवलं गेलं होतं. त्यांचं मन दुखावलेलं होतं. त्या मनात पुन्हा आशेचा दिवा पेटवणं हे माझं पहिलं ध्येय होतं. मी केवळ भाषणांनी नाही, तर कृतीतून दाखवून दिलं — “तुमचा हक्क हा मागायचा नाही, तो जगायचा आहे.” याच विश्वासातून श्रमसंस्कृतीचा पाया रचला गेला. मी नेहमी म्हणतो, “संघर्ष हा जरी कठीण असला तरी त्यातून सन्मानाची फळं उमलतात.”

 

प्रश्न: आजच्या औद्योगिक व्यवस्थेत कामगारांच्या समस्या अधिक गुंतागुंतीच्या झाल्या आहेत. आपण त्याकडे कसे पाहता?

 

उत्तर: खरं आहे, तंत्रज्ञान, ऑटोमेशन आणि करार पद्धतीमुळे स्थैर्य कमी झालं आहे. पण मी नेहमी सांगतो — “यंत्रांपेक्षा माणूस मोठा.” कामगार फक्त उत्पादनाचं साधन नाही; तो अर्थव्यवस्थेचा प्राण आहे. शासन आणि उद्योग या दोघांनीही हे ओळखणं गरजेचं आहे. मानवतेचा दृष्टीकोन हरवला, तर विकासाचं समीकरण अपूर्ण राहील. म्हणून तंत्रज्ञानाचा विकास आणि मानवी संवेदनांचा संतुलित संगम आवश्यक आहे. आज आपण श्रमाचा सन्मान, शिस्त आणि सुरक्षा या त्रिसूत्रीला पुन्हा केंद्रस्थानी आणलं पाहिजे.

 

प्रश्न: आपल्या कार्यात मानवी मूल्यांना आपण प्राधान्य देता. यामागचं तत्त्वज्ञान काय आहे?

 

उत्तर: मला वाटतं, नेतृत्व म्हणजे फक्त संघर्ष नाही. ते समजूतदारपणा, करुणा आणि संवेदनशीलतेचं मिश्रण आहे.

कामगारांच्या डोळ्यांत अश्रू असतील, तर तो माझा पराभव आहे. त्यामुळे प्रत्येक निर्णयात मी मानवी मूल्यांचा विचार अग्रक्रमाने ठेवतो. श्रम हे केवळ आर्थिक नव्हे, तर भावनिक संपत्ती आहे. त्या संपत्तीचा सन्मान करणं म्हणजे समाजाचं खरेखुरं प्रबोधन.

म्हणून मी नेहमी धडक संघटनेत सांगतो — “संवेदना हेच आपलं शस्त्र आहे.”

 

प्रश्न: आपल्या कार्यातील काही महत्त्वपूर्ण टप्पे सांगाल का, जे आजही स्मरणात आहेत?

 

उत्तर: अनेक क्षण आठवतात. एखाद्या कामगाराचं मूल पहिल्यांदा शाळेत गेलं, एखाद्या महिलेला समान वेतन मिळालं किंवा कामगार गृहनिर्माण योजनेत घर मिळालं — हे क्षण माझ्या आयुष्याचं सोनं आहेत.

मी मुंबई, ठाणे, नाशिक आणि पुणे या औद्योगिक पट्ट्यात कामगारांसाठी आरोग्य तपासणी, शिष्यवृत्ती आणि कायदेशीर मदतीच्या अनेक योजना सुरू केल्या. या योजनांनी हजारो कुटुंबांच्या जीवनात स्थैर्य आणि आत्मसन्मान आणला. माझ्यासाठी हेच खरं पारितोषिक आहे.

 

प्रश्न: आजच्या पिढीतील कामगार आणि तरुण नेतृत्वाबद्दल आपलं मत काय आहे?

 

उत्तर: आजचा तरुण ऊर्जावान आहे, पण त्याला दिशेची गरज आहे. मोबाईलच्या युगात माहिती आहे, पण अनुभव नाही. म्हणून मी नेहमी सांगतो — “तंत्रज्ञान शिका, पण माणूस राहा.” नेतृत्वाचा पाया म्हणजे संवाद, शिस्त आणि सहवेदना. कामगारांचा आवाज बनताना जबाबदारीची जाणीव असणं तितकंच महत्त्वाचं आहे. मी अनेक युवा नेत्यांना मार्गदर्शन करतो. त्यांना सांगतो — नेतृत्व म्हणजे पुढे जाणं नाही, तर इतरांना सोबत घेऊन पुढे जाणं.

प्रश्न: आपल्या मते खऱ्या नेतृत्वाची व्याख्या काय आहे?

उत्तर: माझ्यासाठी नेता म्हणजे असा व्यक्ती, जो संकटातही शांत राहतो आणि अंधारातही इतरांसाठी दिवा पेटवतो. सत्ता किंवा पद हे नेतृत्वाचं लक्षण नाही; प्रामाणिकता आणि कृतीशीलता हेच खरे निकष आहेत.

मी कामगारांच्या वेदना ऐकल्या, त्यांच्या नजरेतून जग पाहिलं. त्यामुळे आजही मी स्वतःला नेता नव्हे, तर कामगारांचा एक साथीदार समजतो.

प्रश्न: आपल्या कार्यातून समाजासाठी कोणता संदेश द्यायचा आहे?

उत्तर: एकच — “एकजुटीचा आवाज कधीही मंद होऊ देऊ नका.” कामगार, शेतकरी, शिक्षक, आरोग्यसेवक — सगळे श्रमशील घटक या समाजाचे कणा आहेत.

आपल्याला विभाजन नाही, संवेदनांची एकता हवी. मी नेहमी म्हणतो — “श्रमाचा सन्मान म्हणजे मानवतेचा सन्मान.” जर प्रत्येक माणूस स्वतःच्या कर्तव्याला समर्पित राहिला, तर समाजात अन्यायासाठी जागाच राहणार नाही.

प्रश्न: आपल्या वाढदिवशी आपण कोणती एक गोष्ट सर्वांसोबत सामायिक कराल?

उत्तर: माझ्या वाढदिवशी भेटवस्तू नकोत; फक्त एक वचन द्या — “आपल्या हक्कासाठी शांतपणे पण ठामपणे लढा द्या.” मी आजही त्या लढाईचा सैनिक आहे. माझं आयुष्य कामगारांच्या न्यायासाठी, त्यांच्या हास्यासाठी आणि त्यांच्या घरातल्या दिव्यासाठी अर्पण आहे. नेता आपल्या वैभवासाठी नव्हे, तर इतरांच्या जीवनात आनंद फुलवण्यासाठी जगला पाहिजे — ही माझी भूमिका आहे.

प्रश्न: आपल्या व्यक्तिमत्त्वाची भावनिक बाजू ओळखू इच्छितो.

उत्तर: नेतृत्वात कठोरता आवश्यक असते, पण माझ्या अंतःकरणात एक मृदू किनारा आहे. जेव्हा एखाद्या कामगाराचं मूल शाळेत दाखल झाल्याचं समजतं, तेव्हा मला वाटतं — हीच माझी खरी कमाई. कधी एखादा कामगार म्हणतो, “साहेब, आता माझं मूल डॉक्टर झालं,” तेव्हा माझ्या डोळ्यांत पाणी येतं. ही माणुसकीच मला पुन्हा नव्या उर्जेने कार्य करायला प्रेरणा देते.

प्रश्न: आपण आजवर अनेक सामाजिक प्रकल्प राबवलेत. त्याबद्दल थोडक्यात सांगाल का.?

उत्तर: नक्कीच. कामगारांसाठी आरोग्य तपासणी शिबिरे, मोफत रक्तदान शिबिरे, महिला सक्षमीकरण उपक्रम आणि शिष्यवृत्ती या योजना वर्षानुवर्षे सुरू आहेत.

कोरोना काळात आम्ही हजारो कुटुंबांना अन्नधान्य, औषधे आणि वैद्यकीय मदत पुरवली. या सर्व उपक्रमांचा गाभा होता — “मानवतेचा धर्म सर्वश्रेष्ठ.” कामगारांसोबतच त्यांच्या कुटुंबाचंही कल्याण होणं हेच माझं ध्येय आहे.

प्रश्न: युवा कार्यकर्त्यांना आपण काय मार्गदर्शन कराल?

उत्तर: आजच्या काळात युवा कार्यकर्त्यांनी केवळ आंदोलनं, भाषणं किंवा सोशल मीडियावरची उपस्थिती एवढ्यावर समाधान मानू नये. समाजपरिवर्तन ही दीर्घकालीन, सातत्यपूर्ण आणि संवेदनशील प्रक्रिया आहे — हे त्यांनी लक्षात ठेवावं. प्रत्येक कार्यकर्ता आपल्या परिसरातील समस्यांना स्वतःची जबाबदारी समजून त्या सोडवण्यासाठी पुढाकार घेतो, तेव्हाच खरी लोकसेवा घडते. यासाठी निःस्वार्थ वृत्ती, पारदर्शकता आणि टीमवर्क या तीन गोष्टी अत्यंत महत्त्वाच्या आहेत. युवकांनी सामाजिक कार्य हे प्रतिष्ठेचं नव्हे, तर कर्तव्याचं क्षेत्र आहे, ही जाणीव ठेवून काम करावं. जनतेशी जोडून, त्यांच्या वेदना समजून घेतल्या की लोक आपोआपच तुमचं नेतृत्व मान्य करतात. हे लक्षात घेणं गरजेचं आहे की खरा नेता तोच, जो लोकांच्या मनात श्रद्धा निर्माण करतो. याचे उत्कृष्ट उदाहरण म्हणजे सामाजिक कार्यकर्ता सुरज भोईर. त्यांनी ग्रामीण भागात शिक्षण, पर्यावरण आणि आरोग्य क्षेत्रात उल्लेखनीय कार्य केलं आहे. त्यांच्या कार्यातून युवांना हे शिकता येतं की — “स्वतःमध्ये बदल करा आणि इतरांनाही त्या बदलासाठी प्रेरित करा.” त्यांच्या कार्यपद्धतीत शिस्त, प्रामाणिकपणा आणि सेवा हे त्रिसूत्री मूल्य स्पष्ट दिसतात. त्यांनी केवळ समाजातील समस्या दाखवल्या नाहीत, तर त्यावर उपाय सुचवले आणि अंमलात आणले. हीच खरी समाजसेवा — शांतपणे, सातत्याने आणि परिणामकारकतेने केलेलं कार्य. आजच्या तरुणांनी सुरज भोईर यांच्या कार्यातून प्रेरणा घेत समाजहितासाठी कार्य केले, तर आपल्या देशाचं भविष्य नक्कीच उज्ज्वल बनेल. कारण बदलाची सुरुवात नेहमी एका ठाम पावलानेच होते.

प्रश्न: शेवटी, आपल्या जीवनवाक्याचा अर्थ सांगाल का?

उत्तर: माझं जीवनवाक्य अगदी सोपं आहे — “माणूसपण हरवू नका.” बाकी सगळं मिळवता येतं, पण संवेदना, करुणा आणि न्यायबुद्धी हेच खरे संपत्तीचे घटक आहेत. मी आजही कामगारांच्या हृदयातील आवाज ऐकतो, तोच माझा मार्गदर्शक आहे. नेतृत्व म्हणजे प्रकाश देणं — आणि मी तो प्रकाश श्रमाच्या घामातून, कामगारांच्या हसऱ्या चेहऱ्यांतून पाहतो.

अभिजित राणे यांची प्रत्येक ओळ, कृती आणि निर्णय श्रमाचा गौरव आणि मानवतेचं प्रबोधन घेऊन येते. त्यांच्या कार्याचा आवाका केवळ संघटनेपुरता मर्यादित नाही, तर समाजघटकांना एकत्र आणणारा आहे. त्यांच्या वाढदिवशी एकच प्रार्थना — हा दिवा असाच तळपत राहो, कामगारांच्या आयुष्यात उजेड फुलवत राहो. संवाद संपताना त्यांच्या आवाजात नितळ शांतता आणि विश्वास होता — एक अशी शांतता, जी संघर्षानंतरच्या विजयातून जन्म घेते. अभिजित राणे यांच्या डोळ्यांत भविष्यातील भारताची झलक दिसते — जिथे प्रत्येक श्रमिक सन्मानाने जगतो, प्रत्येक हाताला काम आहे आणि प्रत्येक मनात आत्मगौरव आहे.

या संवादातून उमगलेली भावना एकच — “अभिजित राणे” हे नाव फक्त एक नेता नाही, तर श्रमशील भारताच्या आत्म्याशी एकरूप झालेली ओळख आहे.